Kawa rośnie dziko w Etiopii (dawna nazwa Abisynia), jej owoce są jedzone przez zwierzęta i ludzi. Etiopczycy zauważyli, że jagody a jeszcze bardziej nasiona działają pobudzająco. Spożywano je gotowane z dodatkiem masła i soli.
Z odkryciem kawy wiążą się różne legendy. Według jednej z nich kawa została odkryta w regionie Kaffa w Etiopii przez pasterza kóz o imieniu Kaldi. Zaobserwował, że jego kozy zwykle powolne, po zjedzeniu jagód z pobliskich krzaków stały się bardzo aktywne. Kaldi spróbował kilku ziaren i odkrył, że wstąpiła w niego energia, jak w te jego kozy.
Inna legenda mówi, że kawa została odkryta w Jemenie przez mnichów z klasztoru Chehodet. Zobaczyli stado kóz podczas spożywania liści i czerwonych owoców nieznanej im rośliny. Zauważyli, że zwierzęta były wyraźnie rozochocone i pobudzone. Z ciekawości zabrali ze sobą owoce i w klasztorze przyrządzili z nich napar. Wypili go i w ten sposób odkryli jego niezwykły wpływ na organizm człowieka. Trzeba jednak zauważyć, że czy Etiopia, czy Jemen, Kaldi czy mnisi, boski brązowy napój człowiek zawdzięcza kozom 🙂
Przypuszczalnie w XIII lub XIV wieku kawa została przywieziona przez kupców arabskich do Jemenu. Nie wiadomo kiedy i w jakich okolicznościach opracowano metodę preparowania nasion przez prażenie i wytwarzanie z nich napoju, który Beduini rozpowszechnili w całej Arabii. Później historia kawy potoczyła się już szybko. Arabowie rozprzestrzenili uprawę i zwyczaj picia kawy na cały Półwysep Arabski. Do Europy kawę wprowadziło Imperium Osmańskie, którego kupcy zauważyli, że bogaty smak i właściwości energetyzujące napoju czynią z niego dobry produkt handlowy.
We Włoszech kawa pojawiła się w 1570 roku dzięki weneckiemu lekarzowi i botanikowi Prospero Alpinio, który w czasie podróży naukowej po Egipcie zapoznał się z kawowcem i zastosowaniem jego jagód. Wenecja stała się jednym z pierwszych europejskich miast, które regularnie handlowały kawą. Kiedy kawa pojawiła się we Włoszech, była uważana za grzeszną ze względu na jej związek z islamem – była produkowana i dostarczana przez Imperium Osmańskie. Poproszono nawet papieża Klemensa VIII w roku 1600 o jej potępienie. Ten chcąc wydać sprawiedliwy wyrok, poprosił o możliwość jej spróbowania. Po czym stwierdził: „Ten napój Szatana jest tak pyszny, że szkoda byłoby pozwolić niewiernym, aby był na ich wyłączny użytek” (nazwano ten moment chrztem kawy). Tak więc z początkiem XVII wieku nie tylko narodziła się włoska kultura kawowa, ale została zaaprobowana, a wręcz pobłogosławiona przez Kościół.
Pierwsze włoskie kawiarnie zostały otwarte w Wenecji w XVII wieku. Według niektórych źródeł pierwsza kawiarnia a właściwie sklep z kawą (bottega da caffè) powstał w 1638 roku w Wenecji na Piazza San Marco. Czy był to może protoplasta Caffè Florian? Nie wiadomo. Pewne jest natomiast, że Caffè Florian została założona w 1720 roku pod arkadami Procuratie Nuove na Piazza San Marco i funkcjonuje do tej pory, nosząc zaszczytne miano najstarszej włoskiej kawiarni. Na rachunku jaki otrzymuje się na koniec pobytu, widnieje dosyć szczególny dopisek: Nel salotto piu bello del mondo, czyli „w najpiękniejszym salonie na świecie”. Jest to zapewne parafraza słów Napoleona Bonaparte, który zachwycając się placem św. Marka, nazwał to miejsce najpiękniejszym salonem Europy. Przez wieki gościła niezliczone postacie kultury, polityki a obecnie też celebrytów. Byli to między innymi Lord Byron, Johann Wolfgang von Goethe, Charles Dickens, Ernest Hemingway. Kawiarnia stała się miejscem spotkań ludzi z różnych środowisk, bez względu na klasę społeczną czy przekonania polityczne. Caffè Florian ustanowiła precedens tego, czym mogłaby być kawiarnia i jaką rolę mogłaby odegrać we współczesnym życiu społecznym. Była pierwszą kawiarnią, w której przyjmowano kobiety.
Sukces pierwszej w Wenecji kawiarni był taki, że nie minęło stulecie a włodarze miasta byli zmuszeni do zawieszenia wydawania licencji: w mieście było już ponad dwieście kawiarni. I nic dziwnego, że w komedii Carlo Goldoniego „La Bottega del Caffè” Ridolfo argumentuje: “una volta correva l’acquavite, adesso è in voga il caffè” (Kiedyś istniała aqua vitae, teraz kawa jest w modzie).
Drugą najstarszą kawiarnią we Włoszech jest Antico Caffè Greco założona w 1760 roku w Rzymie przez Greka Nicola della Maddalena. Kawiarnia uważana za jedną z najpiękniejszych na świecie była miejscem spotkań artystycznej elity z całej Europy. To miejsce historyczne, nieformalny rzymski salon artystyczny. Mieści się przy jednej z najdroższych rzymskich ulic Via dei Condotti w pobliżu Schodów Hiszpańskich. Ta rzymska kawiarnia, której wnętrze już od progu wypełnia intensywny zapach świeżo mielonych ziaren, powinna znaleźć się na szlaku każdego konesera kawy. Warto dodać, że obsługa kawiarni jest niezwykle elegancka: uwagę zwracają szczególnie kelnerzy w stylowych frakach, obsługujący gości z gracją godną elegancji minionych epok i stąd nieodparte wrażenie przeniesienia się w inny wiek zupełnie jak w świetnym filmie Woody’ego Allena “O północy w Paryżu”. Elegancka kawiarnia gościła takie postacie jak Hans Christian Anderson, Lord Byron, Buffalo Bill, Giacomo Casanova, Johann Wolfgang von Goethe, Nikołaj Gogol, Henrik Ibsen, Henry James, John Keats, Percy Byssie Shelley, Stendhal, Mark Twain i Orson Welles. To także miejsce bliskie Polakom i obrosłe legendą. Przychodzili tam m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Henryk Sienkiewicz, Zygmunt Krasiński, Jan Matejko, bracia Aleksander i Maksymilian Gierymscy. W sali, w której zbierali się Polacy z Wielkiej Emigracji i w zażartych dyskusjach roztaczali wizje lepszego świata, wisi portret Adama Mickiewicza, a nad nim od 2006 r. zdjęcie Czesława Miłosza i jego wiersz Caffè Greco w tłumaczeniu na język włoski.
Odwiedzający powyższe kawiarnie powinni mieć świadomość, że ceny nie są niskie. Istnieje też znaczna różnica w ich wysokości zależnie od tego czy pijemy kawę, stojąc przy barze, czy siedząc przy stoliku.
Kamieniem milowym we włoskiej kulturze kawowej było espresso. W oryginalnych włoskich kawiarniach kawa była zwykle parzona po turecku gotowana z przyprawami i cukrem w garnku. Wraz ze wzrostem popytu na kawę potrzeba było bardziej wydajnego systemu. Espresso to metoda parzenia kawy, w której do przygotowania skoncentrowanej kawy stosuje się ciśnienie. Oprócz zwiększonego stężenia wysokie ciśnienie nadało espresso charakterystyczną cremę, naturalnie występującą piankę kawową, która tworzy się na espresso. Jest to jeden z symboli Italii i uznawany jest przez Włochów za najlepszy sposób parzenia kawy. Podstawowe cechy i parametry espresso ustalił Włoski Narodowy Instytut Espresso (Istituto Nazionale Espresso Italiano). Standardowo espresso powinno być parzone według zasady – 7 g zmielonej kawy, 25 sekund ekstrakcji i 25 ml naparu, podane w podgrzanych, niewielkich filiżankach o pojemności ok. 70 ml.
Pierwsza wersja ekspresu do kawy została wynaleziona w 1884 roku przez Angelo Moriondo z Turynu. Jego maszyna była duża i nieporęczna, parzyła kawę do dużego zbiornika. Moriondo w tym samym roku nie tylko zarejestrował swój patent, ale rozpoczął historię barowych ekspresów do kawy. Co ciekawe, Moriondo nigdy nie wykorzystał patentu do produkcji przemysłowej ani do masowej sprzedaży. Po prostu wyprodukował kilka prototypów maszyn, które miały być używane wyłącznie w jego kawiarniach. Wybór, którego dokonał, skazał nazwisko genialnego wynalazcy na historyczne zapomnienie: maszyny nie zostały sprzedane szerokiej publiczności, a biografia Moriondo została zignorowana przez wielu historyków kawy.
W 1901 roku mediolański wynalazca Luigi Bezzera opatentował mniejszą wersję maszyny Moriondo. Bezzera wprowadził kilka przyjaznych dla użytkownika dodatków, w tym kolbę i stożkową tackę z uchwytem na mieloną kawę. Chociaż maszyna Bezzery nadawała się do sprzedaży, przy jej obsłudze dochodziło do wypadków. Maszynę pomógł ulepszyć Desiderio Pavoni. W 1906 roku wprowadzono na rynek ich wspólny produkt pod nazwą “Ideale“, a wraz z nim termin „espresso”.
Technologie wprowadzone przez tych i kolejnych wynalazców sprawiły, że ekspresy do kawy stawały się wydajnymi i niezawodnymi urządzeniami. Chociaż kawę można było zamówić, odebrać i wypić w barze w ciągu kilku minut, kawiarnie zachowały taką samą atmosferę towarzyską, jak w kawiarniach takich jak Caffe Florian. Kawa dała Włochom szansę na spotkanie, rozmowę i wspólne spędzanie czasu – a wszystko to przy napoju zatwierdzonym przez papieża.
W 1933 roku wynalazca Alfonso Bialetti wprowadził espresso do włoskich domów ekspresem Moka Express (model ten jest produkowany do czasów współczesnych). Oryginalna Moka Express to aluminiowy dzbanek z rozpoznawalną ośmiokątną podstawą-zbiornikiem na wodę i kafetierą na górze. Do zbiornika nalewa się wodę, która po podgrzaniu na palniku kuchni gazowej lub elektrycznej w postaci pary przesącza się przez kawę w sitku, a do kafetierki wypływa zaparzona kawa.
Moka (kafetiera) nazywana jest czasami ekspresem, chociaż nim nie jest. Wytwarza ciśnienie od 1 do 2 barów, podczas gdy norma dla kawy espresso mówi o 9 barach. Dlatego kawa z moki nie jest uważana za espresso. Neapolitańska Caffettiera działa nieco inaczej, odwraca się ją do góry nogami, gdy napój jest gotowy. Dlatego bojler i kubek są wymienne.
W filmie “Questi fantasmi” (Duchy po włosku) Sophia Loren (Maria) wyjaśnia sąsiadowi swój przepis na wyjątkową kawę neapolitańską.
Czy to w barze, czy w domu, możesz liczyć na Włochów przy kawie. Ale włoska kultura kawowa jest wyjątkowa, stanowi kulminację tradycji, zwyczajów i historii. Chociaż różne regiony mają swoje własne niewielkie różnice w zakresie parzenia kawy i kultury barowej, podstawy pozostają takie same: espresso, stojący bar i cudownie gorączkowa, towarzyska atmosfera.
Jeśli jest coś, czego dowodzi historia włoskiej kawy, to to, że kultura kawy jest kulturą włoską – jest świadectwem tego, że ludzie spotykają się i cieszą się z małych rzeczy w życiu; jest świadectwem pokoleń ciężkiej pracy i wytrwałości w doskonaleniu rzemiosła, które przynosi zwykłym ludziom proste przyjemności. Kultura kawy jest tak włoska jak samo espresso.
Jakie są niepisane zasady włoskiej kultury kawowej:
- nigdy nie zamawiaj cappuccino po 11:00
- w większości barów musisz zapłacić za kawę, zanim zostanie dla ciebie przygotowana
- nie proś o espresso, po prostu poproś o „ un caffè, per favore”, a po wręczeniu bariście pokwitowania otrzymasz mały, mocny czarny napój oraz małą szklankę wody do oczyszczenia podniebienia
- jeśli wolisz, aby twoja kawa była biała, możesz poprosić o „caffè macchiato”, czyli espresso z odrobiną spienionego mleka
- jeżeli chcesz więcej kawy, poproś o „caffè lungo”, czyli espresso rozcieńczone gorącą wodą
- jeśli w menu widzisz „caffè corretto”, to uważaj, ponieważ jest to espresso z dodatkiem alkoholu
Popularne we Włoszech rodzaje kawy:
Espresso
Klasyczny sposób na picie kawy we Włoszech i najprostszy. Niewielka ilość prawie wrzącej wody jest poddawana działaniu ciśnienia i przepuszczana przez drobno zmielone ziarna kawy za pomocą ekspresu do kawy. Wielu Włochów dodaje trochę cukru, ale niektórzy wolą gorzki smak. Espresso stanowi bazę do przyrządzania innych kaw.
Caffè ristretto (kawa „zredukowana”) nazywana również „corto”
Bardzo intensywna kawa przygotowana podobnie jak espresso, ale przy użyciu mniejszej ilości wody (ok. 15 ml). Smak jest mocny i ostry.
Macchiato (kawa poplamiona)
To także bardzo popularny sposób picia kawy we Włoszech: espresso z odrobiną mleka. Może być „caldo” (ciepłe), jeśli mleko jest podgrzewane lub „freddo” (zimne), jeśli mleko jest dodawane bezpośrednio z lodówki.
Schiumato (kawa spieniona)
Bardzo podobne do macchiato: mleko dodawane do espresso jest ubijane, podobnie jak w przypadku cappuccino. Jednak w tym przypadku mleka daje się tylko odrobinkę (un po).
Cappuccino
Ulubiony napój kawowy Włochów na śniadanie! Jest to espresso z mlekiem przygotowanym za pomocą różdżki parowej ekspresu. Wierzch składa się z mlecznej pianki, którą można ozdobić rysunkami wykonanymi z syropu czekoladowego.
Decaffeinato (kawa bezkofeinowa)
Ci, którzy chcą cieszyć się aromatem kawy, ale nie chcą kofeiny, wybierają kawę bezkofeinową (jednak zawiera ona bardzo mały procent kofeiny).
Caffè Lungo (długa kawa)
Nie mylić z caffe doppio (patrz poniżej), caffe lungo ma większą ilość wody, przez co jest bardziej rozcieńczona.
Caffè doppio (podwójna kawa)
Dwie porcje espresso w jednej filiżance.
Caffè con panna (kawa ze śmietaną)
Espresso z miękką bitą śmietaną na wierzchu.
Crema di Caffè (krem kawowy)
Jest to bardzo popularny latem deser podawany na zimno. Zawiera tylko trzy składniki: kawę, cukier i śmietankę.
Caffè al Ginseng (kawa żeń-szeń)
Arabica z dodatkiem ekstraktu z korzenia żeń-szenia, to napój, który dekadę temu przybył z Azji i cieszy się coraz większą popularnością, choć smak jest zupełnie inny niż klasycznej włoskiej kawy. Jest ciepły, mleczny i słodki. Jest wytwarzany za pomocą automatów, dlatego smak różni się w zależności od kawiarni. Zamawiasz „un ginseng”.
Caffè freddo lub shakerato (kawa mrożona)
Jest to letni napój kawowy. Przygotowuje się zwykłe espresso, a następnie wlewa do shakera z lodem i wstrząsa, aby szybko schłodzić napój. Potem odcedza do szklanki (zwykle szklanki do martini) bez lodu. Barista zapyta, czy chcesz z cukrem (zuccherato), ponieważ cukier jest dodawany bezpośrednio do shakera.
Caffè corretto
We włoskich kawiarniach można zauważyć na półkach butelki z alkoholem. Stanowi on dodatek do Corretto – espresso „wzmocnionego” alkoholem, zazwyczaj grappą, brandy lub whisky. Alkohol wlewa się bezpośrednio do espresso, podaje się w postaci shota lub dla stałych klientów barman podaje butelkę, aby mogli sobie nalać odpowiednią ilość.
W niektórych regionach można spróbować regionalnych rodzajów kawy. W Trydencie poproś o „cappuccino Viennese”, a dostaniesz pyszną piankową kawę z czekoladą i cynamonem. W Padwie wpadnij na “caffè Padovano” z kremem śmietanowym z miętą i kakao. W regionie Marche zatrzymaj się na “caffè moretta fanese” zwaną też „caffè anisette”, czyli espresso z likierem anyżowym, rumem lub brandy, w Giugliano “caffè al limone” z dodatkiem cytryn z Sorrento, w Neapolu napij się “caffè alla nocciola” z kremem z orzechów laskowych, w Amalfii “caffè Amalfi” ze skórką cytrynową i kremem limoncello, a będąc na Sycylii, skosztuj „caffè d’u parrinu”, kawy inspirowanej klimatem arabskim z dodatkiem goździków, cynamonu i kakao.
Tradycją neapolitańską, jest praktyka “caffè sospeso” lub “caffè pagato” czyli kawa “zawieszona” lub “opłacona”: Jest to praktyka płacenia za dwie kawy, ale spożywanie tylko jednej, a drugą pozostawia się nieznajomemu. Każdy Włoch uwielbia dobrą kawę, a nie ma lepszego uczucia niż dzielenie się filiżanką z nieznajomym. Kiedy ktoś czuje się szczególnie szczęśliwy i radosny, ponieważ dobrze rozpoczął dzień lub miał dobre powody do świętowania w barze płaci za dwie kawy. Jedną wypija, podczas gdy druga pozostaje zawieszona.
To wielki mały gest, aby zaoferować kawę tym, których na to nie stać. Darczyńcy i odbiorcy pozostają wobec siebie całkowicie anonimowi.
Podawanie kawy nieznajomemu stało się akcją filantropijną, która dała początek innym charytatywnym i hojnym inicjatywom na wzór zawieszonej kawy, takim jak „zawieszony posiłek” (akcja solidarności z migrantami), „zawieszona książka” oraz „zawieszony bilet do kina”.
Praktyka “zawieszonej kawy” jest doskonałym przykładem włoskiej wirtuozerii. Pokazuje jak można być hojnym i pozytywnym nawet poprzez drobne codzienne czynności. Nie potrzeba dużych środków ekonomicznych a jedynie dobrej woli i chęci czynienia dobra. Forma altruizmu w zasięgu każdego!
Przydatne zwroty
Vorrei un caffè, per favore — proszę o kawę
Un caffè lungo, per favore — proszę o kawę lungo
Mi piacerebbe un caffè corretto — poproszę kawę corretto
Che cos’è il caffè speciale del regione? — Jaka kawa jest specjalnością regionu?
Come lo desidera? — Co mogę zaproponować?
Basta così? — Czy to wszystko?
Ecco a Lei. — To jest dla Pani / Pana.
Lo scontrino — rachunek
La tazza — filiżanka
Il bicchiere — kieliszek / szklanka
Il cucchiaino — mała łyżeczka do kawy
Il banco — lada barowa
Una bottiglia d’acqua liscia/frizzante — butelka wody niegazowanej / gazowanej
Lo zucchero — cukier
Ciekawostki
- Ziarna kawy są pestką jagody, czyli owocu.
- Najdroższe kawy takie jak „Kopi Luwak” czy „Black Ivory Coffe” wydobywane są z odchodów zwierząt. „Kopi Luwak” pochodzi z Indonezji i „wytwarzana” jest z ziaren kawy, które przeszły cały przewód pokarmowy cywety, a lokalnie zwanej luwakiem. Z kolei „Black Ivory Coffe” produkowana jest z częściowo strawionych jagód kawowych, spożywanych i wydalanych przez tajskie słonie.
- Istnieją dwa podstawowe rodzaje kawy. Kawa Arabica była pierwotnie uprawiana na Półwyspie Arabskim, stąd nazwa. Kawa Robusta jest bardziej odporną rośliną, ale zawiera dwukrotnie więcej kofeiny.
- W dawnej kulturze arabskiej, która dalej obowiązuje w Arabii Saudyjskiej, kobieta ma „podstawę”, aby zażądać rozwodu, jeśli mąż nie przyniesie jej codziennie rano świeżej kawy.
- Kawa pod względem wartości obrotów (ponad 100 mld USD) jest drugim na świecie towarem, ustępując jedynie ropie naftowej.
- Brazylii nie było stać w 1932 roku na wysłanie swoich olimpijczyków do Los Angeles na Igrzyska Olimpijskie. Rząd wysłał ich statkiem wyładowanym kawą, która została sprzedana po drodze, aby sfinansować ich podróż.
- Kawa została zakazana w Mekce w 1511 roku. Uważano, że stymuluje radykalne myślenie i lenistwo.
- Kawa po dodaniu śmietanki o ok. 20% dłużej utrzymuje ciepło.
- Niektóre badania dowodzą, że kawa bezkofeinowa i kawa z kofeiną mogą mieć podobne właściwości i sugerują, że to nie kofeina jest odpowiedzialna za większość korzyści zdrowotnych kawy.
- Regularne picie kawy zmniejsza ryzyko takich chorób jak rak, choroby serca, chorób Alzheimera i może również zmniejszyć ryzyko depresji.
- Rekordzista Guinnessa w kategorii „Najstarszy kot wszechczasów”, 38-letni kot o imieniu Creme Puff – pił kawę każdego ranka przez całe życie.
- Najwięksi światowi producenci kawy to Brazylia (2,44 mln ton rocznie), Wietnam (1,17 mln ton), Kolumbia (0,88 mln ton).
- Wydawałoby się, że kraj, w którym najwięcej pije się kawy to Włochy lub Stany Zjednoczone. A tu mamy niespodziankę: krajem o największej konsumpcji kawy jest… Finlandia. W tym rankingu przed Włochami są również Kanadyjczycy, Austriacy, Szwajcarzy i Duńczycy.
- Cappuccino wbrew temu, że jest to słowo włoskie, zostało po raz pierwszy użyte przez Austriaków. Ponieważ espresso w tej kawie zmieszane z mlekiem ma kolor przypominający kaptur w szacie kapucynów.
- We Włoszech miastem, które przoduje w konsumpcji kawy jest Neapol ze swoją caffè napoletano
- Rada regionalna regionu Kampania stara się o wpisanie „Kultury neapolitańskiej kawy espresso” na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Przypisy
1. Zdjęcie tytułowe – Gambrinus Neapol
2. http://www.thegreatitaliancafe.com/history4.html
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Coffee_in_Italy
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kawa
5. https://www.wantedinrome.com/news/why-italians-are-obsessed-with-coffee-the-history-of-coffee-culture-in-italy.html
6. https://recipes.howstuffworks.com/why-italian-is-international-language-coffee.htm
7. https://rossiwrites.com/italy/italy-for-foodies/coffee-in-italy-italian-coffee-culture/
8. https://www.coffeedesk.pl/blog/historia-kawy-w-skrocie/?gclid=Cj0KCQiA-rj9BRCAARIsANB_4AD2D7j2WXbp-Xoofr3iG5Bj25D-MFKJBweEWnKfeaOiMWAvy5RFHS0aAtCXEALw_wcB
9. https://kawa.pl/artykuly/znani-ludzie-i-ich-kawa/
10. https://luxatic.com/the-top-10-most-luxurious-cafes-in-the-world/
11. https://www.tourismontheedge.com/get-cultural/coffee-houses-in-europe-with-a-classical-taste-for-culture
12. https://www.konesso.pl/Espresso-wloska-kawa-z-zasadami-blog-pol-1441955297.html
13. http://www.inei.coffee/
14. https://www.italymagazine.com/featured-story/italian-coffee-culture
15. https://www.cie-kawa.pl/slawni-ludzie-i-kawa
16. https://www.agiboo.com/16-interesting-facts-about-coffee/
17. https://www.boredpanda.com/interesting-coffee-facts/?utm_source=google&utm_medium=organic&utm_campaign=organic
18. https://explosia.pl/skad-pochodzi-kawa
19. https://kawa.pl/artykuly/100-ciekawostek-o-kawie-ktore-musicie-znac/
20. https://www.comunicaffe.com/the-restoration-of-moriondo-the-first-espresso-machine-in-history/
21. https://www.fluentu.com/blog/italian/how-to-order-coffee-in-italian/
22. https://pasqualiniilcaffe.it/curiosita-caffe/
23. http://www.espressacaffe.it/la-generosita-napoletana-nel-mondo-il-caffe-sospeso/
1 komentarz